AYM Başvurularına İlişkin Bazı Önemli Hususlar

Sedat Ünal tarafından hazırlanan AIHM başvurularında dikkat edilmesi gereken hususlar şu şekilde:

1- AYM bir hususta ihlal kararı verir de ihlalin sonuçlarının ortadan kaldırılmasına hükmederse, yargı merciileri yargılamanın yenilenmesi de dâhil olmak üzere ihlal sonuçlarını ortadan kaldıracak şekilde kararlar vermek zorundadır.

2- KESİN nitelikteki kararlara (Sulh Ceza Hâkimliği, Ağır Ceza Mahkemesi, Bölge Adliye Mahkemesi ve Yargıtay tarafından verilen) karşı hak ihlali iddiasıyla AYM’ne yapılacak başvurunun 30 gün içinde yapılması gerekir.

3- Haklı bir mazereti (deprem, sel vb gibi mücbir sebeplerle, ağır hastalık halleri)nedeniyle süresinde başvuramayanlar, mazeretin kalktığı tarihten itibaren 15 gün içinde ve mazeretlerini belgeleyen delillerle birlikte başvurabilirler. Mazeret hakkından avukatlar ile temsilciler de faydalanabilir. AYM her mazereti haklı görmüyor. Basit bir hastalıktan ziyade ağır nitelikte bir rahatsızlık veya hastanede yatarak tedavi görme gibi halleri kabul ediyor. (Yasin Yaman, B. No: 2012/1075, Feyzullah Özer, B. No: 2014/17343)

4- Başvuru için 30 günlük süre nihai kararın gerekçesinin öğrenildiği tarihten itibaren başlamaktadır. AYM öğrenme durumunu; gerekçeyi kesin nitelikte öğrenme, nihai kararın sonucunun öğrenilmesi ve gerekçeyi öğrenmiş sayılma halleri olarak ayrı ayrı değerlendirmektedir.

5- Kesin öğrenme hallerinde başvuru süresi 30 gündür. Örn; “nihai kararın gerekçesinin tebliği” (Mehmet Ali Kurtuldu, B. No: 2013/5504), “dosyadan suret alınması” (B.L.B. B. No: 2013/4690) veya başvurucuların nihai kararın gerekçesini “öğrendiklerini beyan ettikleri tarih” (İlyas Türedi, B. No: 2013/1267) gibi durumlar kesin öğrenme halleridir.,

6- Gerekçeli karar öğrenilmese bile sonucunun öğrenildiği durumlarda sonucu öğrenilen nihai kararın gerekçesine derece mahkemesinden kesin olarak erişilebilmesi mümkün ise bireysel başvuru süresi sonucun öğrenildiği tarihten itibaren yine 30 gündür. Örn; infaz aşamasında “yakalama”, “müddetname veya çağrı kağıdının ya da ödeme emrinin tebliği” gibi haller. (Aydın Selçuk, B. No: 2014/3194; Özgür Çapkın, B. No: 2014/2546)

7- ÇOK ÖNEMLİ: Gerekçeyi öğrenmiş sayılma hali;Yargıtay ceza daireleri tarafından verilen kararlar taraflara tebliğ edilmez. Bu gibi hallerde başvuru yapacak kişilerin özen yükümlülüğüne uygun davranarak ilk derece mahkemesine Yargıtay’ın gerekçeli kararının ulaşıp ulaşmadığını kontrol etmeleri gerekir. Yargıtay kararı ilk derece mahkemesine ulaştığı günden itibaren tarafların en geç 3 ay içinde gerekçeyi öğrenmeleri beklenir. Aksi tespit edilmediği sürece bireysel başvuru için 30 günlük başvuru süresi 3 aylık öğrenme tarihinin bitiminden itibaren başlayacaktır. (A. C. ve diğerleri, B. No: 2013/1827; Ayfer Ergün ve Yekten Ergün, B. No:2016/9796)

8- Yargıtay’ın gerekçeli kararının yerel mahkemeye ne zaman ulaştığı belirlenemiyorsa AYM; yerel mahkemece karara kesinleşme şerhi verildiği veya kararın infaz için savcılığa gönderildiği tarihi ulaşma tarihi olarak kabul ediyor. (Akın Kılınç, B. No:2014/17656)

9- Adli tatil veya idari tatiller de süre durmaz bu süreler de 30 günlük süreye dâhildir.

10- Avukatla takip edilen işlerde süre; gerekçeli kararın avukata tebliği ile başlar.

11- 5271 sayılı CMK’nun 308. maddesi uyarınca Yargıtay Ceza Dairesi kararına karşı Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığından Ceza Genel Kuruluna itiraz için başvurmasını talep etmek başvuru süresini durdurmaz. (Rafet Ünal, B. No:2013/1610)

12- Bireysel başvuru bizzat yapılabileceği gibi avukat veya vasi aracılığı ile de yapılabilir. Kişinin ceza mahkûmiyeti nedeniyle kendisine vasi atanması AYM’ne bizzat bireysel başvuru yapmasına engel değildir.

13- Bireysel başvurucu ölürse yasal mirasçıları ölüm tarihinden itibaren en geç 4 ay içerisinde AYM’ne bireysel başvuruya devam etmek istediklerini yazılı olarak bildirmek zorundadır. Aksi halde düşme kararı verilir. (T.G. B. No: 2017/21163; F.M.T. ve Ö.T. B. No: 2014/2504)

14- Bireysel başvuruda eksik evrak olursa AYM en geç 15 gün içinde eksikliğin giderilmesini isteyebilir. Süre kaçırılırsa başvuru reddedilir. (Mehmet Encu ve diğerleri, B. No:2014/11864)

15- Maddi durumun yeterli olmaması nedeniyle Bireysel Başvuru harcını ödeyemeyecek durumda olanlar başvurusunu Adli Yardım Talepli olarak da yapabilirler.

16- Ceza yargılamasındaki avukatınız ile vekalet ücreti karşılığında daha önceden AYM bireysel başvuru yoluna da gidileceğini kararlaştırmamış iseniz AYM başvurusu için avukatınızla vekâlet konusunu ayrıca konuşmanız gerekir.

17- Diğer taraftan en sık yapılan hatalardan biri Devlet tarafından atanan zorunlu müdafiinin AYM başvurusunu takip etme yükümlülüğü yoktur. Onun görevi ceza davası ile biter. İstiyorsanız onu veya başka bir avukatı ayrıca vekâlet vererek görevlendirebilirsiniz.

ÖNEMLİ :

AİHM’nin Değerlendirmesi
Anayasa Mahkemesi, önüne gelen başvuruda gerekçeyi öğrenmiş sayılma halideğerlendirmesi yaparak başvurunun 30 günlük yasal süre geçtikten sonra yapıldığı gerekçesiyle kabul edilemez olduğuna karar vermiştir. Dava AİHM’ne taşınmış ve AİHM Üçdağ ve Türkiye (http://B.No:23314/19, 31.08.2021) kararında; Anayasa Mahkemesinin davanın özel koşullarını dikkate almaksızın, başvurana özellikle ağır bir özen yükümlülüğü yüklediğini, Mahkemenin başvuranı adli makamların ihmalinin sonuçlarına maruz bırakmakla sonuçlanan aşırı biçimcilik sergilediğini, AYM’nin bireysel başvuru süresine ilişkin bu katı yorumunun başvuranın bireysel başvurusunun esasa ilişkin olarak incelenmesi hakkını orantısız bir şekilde kısıtladığını vurgulayarak ihlal kararı (madde 6/1) vermiştir. AYM’den süre nedeniyle red alanlar, AİHM başvurularında bu kararı kullanabilirler.

AİHM’nin ilgili kararının özetine ve Türkçe çevirisine ulaşmak icin tıklayınız.